BETHLEHEM. Vương cung thánh đường Giáng Sinh ở Bethlehem đang được tu bổ mái và các cửa kính màu.
Năm nay, khi đến thánh đường này, tín hữu hành hương và du khách sẽ thấy nhà thờ này có gì khác lạ: với những dàn ráo được bố trí để tu bổ lại mái và các cửa kính mầu. Đây là công trình tu bổ đầu tiên từ 200 năm nay được thực hiện cho nhà thờ quan trọng này, để đối phó với những vấn đề cấp thiết nhất và đã được khởi sự từ tháng 9 năm 2013. Vương cung thánh đường Giáng Sinh đã có từ 1.700 năm nay, được xây tại chính nơi Chúa Giêsu sinh ra. Mỗi năm có tới 2 triệu rưỡi tín hữu hành hương đến kính viếng thánh đường này.
Ngày 29 tháng 6 năm 2012, Đền thờ Chúa Giáng sinh đã được tổ chức Unesco của LHQ ghi vào danh sách gia sản của thế giới. Quyết định của Unesco bị Israel phản đối. Đây là đền đài đầu tiên ở lãnh thổ của Palestine được coi là gia sản của thế giới, và trong tư cách này, Đền thờ Giáng Sinh có thể được hưởng tài trợ quốc tế. Cùng với Vương cung thánh đường Đức Mẹ truyền tin ở Nazareth và Đền thờ Mộ Thánh ở Jerusalem, Đền thờ Giáng Sinh là một trong những đối tượng chính và không thể thiếu được trong các cuộc hành hương tại Thánh Địa.
Trước đó, vào năm 2008, một tổ chức tên là ”World Monuments Fund” (Quỹ các đền đài thế giới), chuyên bảo tồn các di tích lịch sử, đã ghi thánh đường Chúa Giáng Sinh vào danh sách 100 đền đài của thế giới bị nguy cơ hư hỏng, và một tổ hợp các chuyên gia người Ý đã duyệt xét thánh đường để thiết lập danh sách những sửa chữa cấp thiết nhất.
Ông Ziad al-Bandak Said, Cố vấn của tổng thống Palestine Mahmoud Abbas, về Kitô giáo vụ, cho biết ”chính quyền địa phương tài trợ phần lớn công việc tu bổ, với 1 triệu mỹ kim, trong khi 800 ngàn mỹ kim khác đến từ các tư nhân. 3 triệu mỹ kim khác đến từ các nước Âu châu như Pháp, Vatican, Hungari, Nga và Hy Lạp. Hiệp định về việc tu bổ đã được ký kết giữa đại diện của 3 Giáo Hội Kitô coi sóc thánh đường. Đại diện cho Công Giáo là Cha Pierbattista Pizzaballa, Bề trên dòng Phanxicô tại Thánh Địa. Hiện diện trong buổi ký kết cũng có thủ tướng Rami Hamdallah của Palestine, Đức TGM Giuseppe Lazzarotto, Khâm sứ Tòa Thánh tại Jerusalem, và Đức Cha William Shomali, GM Phụ tá của Đức Thượng Phụ Fouad Twal, cùng một số quan chức đạo đời khác.
Ngoài những khó khăn trong việc bảo trì thánh đường này, việc tu bổ còn phải để ý đến những quan hệ tế nhị giữa 3 hệ phái Kitô có nơi thờ phượng riêng trong nhà thờ, đó là Giáo Hội Công Giáo la tinh, Giáo Hội Chính Thống Hy lạp, và Giáo Hội Arméni Tông truyền. 3 Giáo Hội quản lý thánh đường Giáng Sinh theo một qui luật có từ thế kỷ 19 quen gọi là ”Status Quo” về việc sở hữu và sử dụng thánh đường.
Giai đoạn thứ nhất trong công trình tu bổ kéo dài 1 năm và được ủy thác cho công ty của gia tộc Piacenti ở thành phố Prato, trung Italia, chuyên tu bổ các di tích đền đài lịch sử. Trước tiên, hãng này sửa chữa hàng trăm xà gỗ của mái nhà thờ, từng xà một. Ông Giammarco Piacenti đương kim chủ tịch công ty này cho biết: ”Mái Đền thờ Giáng Sinh đã được các thợ mộc người Venezia, thuộc miền đông bắc Italia, tu bổ tốt đẹp hồi năm 1478, tức là cách đây đã 535 năm. Dự án tu bổ của chúng tôi tìm cách duy trì đại đa số những phần nguyên thủy, bao nhiêu có thể, và chúng tôi chỉ thay thế những xà không còn sử dụng được nữa”.
Ngoài mái và các cửa sổ của Thánh Đường, trong tương lai các phần khác cũng cần được sửa chữa như mặt tiền nhà thờ, quét vôi ở bên trong nhà thờ, tu bổ các tranh khảm trên tường, sơn sửa và tu bổ các công trình khác bằng gỗ. Nếu có đủ tài chánh thì chương trình trùng tu sẽ kết thúc trong 5 năm. Tuy nhiên, cũng cần nhấn mạnh rằng việc tu bổ hiện nay không bao gồm các nơi được các tín hữu hành hương chiếu cố nhiều nhất, đó là Hang đá Giáng Sinh, theo tương truyền chính tại nơi đó, Chúa Giêsu đã sinh ra.
Giám đốc công trình tu bổ tại chỗ là Ông Marcello Piacenti, 53 tuổi. Trong cuộc phỏng vấn dành cho hãng tin Công Giáo Hoa Kỳ truyền đi ngày 11-12-2013, ông nói: ”Giúp sửa lại mái Nhà Thờ Giáng Sinh giống như chạm đến phần khởi đầu của lịch sử Kitô giáo. Tôi không phải là một người sùng đạo, nhưng thi hành công việc tu bổ tại thánh đường này làm cho tôi rất cảm động. Tôi đã từng trùng tu nhiều nhà thờ cổ kính trên thế giới, nhưng khi tôi đến đây, tôi biết mình đang đi tới trung tâm của mọi sự”.
Ông Marcello Piacenti cho biết trước khi bắt đầu công trình này đã trải qua 5 năm kế hoạch hóa và nghiên cứu.
Còn kỹ sư Imand Nasser, đại diện kỹ thuật thuộc Ủy ban quốc gia Palestine đặc trách trùng tu Nhà Thờ Giáng sinh, cho biết việc tu bổ mái nhà thờ bằng chì và các xà bằng gỗ cũng như 38 cửa sổ mầu của thánh đường này là giai đoạn đầu của một công trình to lớn. Cách đây 2 năm, phí tổn ước lượng là 15 triệu mỹ kim, không kể những phí tổn điều hành việc xây cất. Việc tu bổ được thực hiện qua nhiều giai đoạn, khi kiếm được tiền. Ưu tiên dành cho việc sửa mái. Giai đoạn đầu tiên này còn thiếu 2 triệu 700 ngàn mỹ kim.
Tuy các vị hữu trách về công trình tu bổ tránh gây phiền toái cho các du khách, các tín hữu hành hương và chính nhà thờ, nhưng những ai viếng thăm thánh đường Chúa Giáng Sinh vào dịp này vẫn thấy các dàn ráo bằng kim loại trong và ngoài nhà thờ, và các gỗ bọc quanh các cột bằng cẩm thạch ở bên trong thánh đường.
Công ty Piacenti đã chở các dàn ráo bằng kim loại từ Italia đến đây cho công việc sửa chữa. Làm việc trong giai đoạn này có 10 người Ý và 5 công nhân người Palestine. Trong thời gian qua, các công nhân đã tháo gỡ các khung gỗ của các cửa sổ kính màu có từ 50 năm nay. Một số khung đã có những lỗ đạn bắn vào đây trong thời kỳ cách mạng Intifada khi các chiến binh Palestine chạy vào nhà thờ và bị các binh sĩ Israel bao vây. Các khung cửa sổ này sẽ được thay thế bằng gỗ trắc bá, và những kiếng đặc biệt chặn các tia tử ngoại sẽ được dùng cho các cửa sổ này để bảo vệ các bức bích họa và tranh khảm bên trong thánh đường.
Ông Piacenti cho biết các cửa sổ hiện nay của Đền thờ Giáng Sinh được làm bằng máy và không phải bằng vật liệu tốt. Một số gỗ đã bị mục. Sau khi thợ sửa chữa các xà bằng gỗ có từ thế kỷ 15, một mái mới bằng chì sẽ thay thế mái chì hiện thời vì nhiều chỗ đã bị hư hại, khiến cho nước mưa đổ xuống, làm hư hại các xà gỗ, cũng như tạo nên những vũng nước ở nền nhà thờ, đe dọa nền cổ kính của thánh đường.
Một trong những điều quan trọng mà các thợ chuyên môn phải để ý là làm sao bảo vệ 5 tranh khảm có từ thời đạo binh thánh giá ở trên tường gần mái nhà thờ, che các bức tranh này bằng loại vải bông đặc biệt để tránh các mảnh của bức tranh này khỏi bị rơi hoặc bị hư hại vì công việc sửa chữa các xà nhà và mái. Tuy các thợ cũng sẽ sửa chữa phần nào các miếng nhỏ của các tranh khảm này, nhưng việc tu bổ toàn bộ các bức tranh sẽ được thực hiện trong các giai đoạn sau này.
Trong cuộc phỏng vấn, Ông Piacenti cho biết trước khi đến đây, ông đã được báo trước về quan hệ căng thẳng giữa các đan sĩ người Arméni, Chính Thống Hy Lạp và Phanxicô tại thánh đường này về vấn đề chủ quyền đền thờ, tuy nhiên, ông ngạc nhiên về những quan hệ thân tình mà ông chứng kiến giữa các đan sĩ thuộc các hệ phái Kitô với nhau. Ông nói: ”Đối với tôi, không có vấn đề gì với các đan sĩ, họ rất hiếu kỳ về công việc chúng tôi đang làm và họ xin tôi giải thích. Họ rất hài lòng về công việc”.
Hầu hết công việc tu bổ được thực hiện vào ban chiều và ban đêm, để tránh làm xáo trộn nhịp sinh hoạt của thánh đường, và các công nhân cũng được biết thêm về cuộc sống ban đêm ở thánh đường. Chẳng hạn “Các đan sĩ Chính Thông đến thắp đèn cho thánh lễ, các tu sĩ Phanxicô tu tập để chuẩn bị dầu thánh. Ít có người có thể chứng kiến những hoạt động đó, vì cuộc sống ban đêm của thánh đường vẫn tiếp tục, dù là 3, 4, hay 5 giờ sáng”. (CNS 11-12-2013)
Lm. Trần Đức Anh OP
