Lời người dịch: Đức Giáo hoàng Phanxicô và Giáo triều Rôma vừa kết thúc kỳ tĩnh tâm hằng năm tại tại Trung tâm “Thầy Chí Thánh” của Dòng Thánh Phaolô ở Aricchia, cách Rôma khoảng 30 cây số về phía Đông Nam từ Chúa Nhật 9-3 đến thứ sáu 14-3. Đây là sáng kiến của Đức Phanxicô vì trước đây Giáo triều vẫn thường tĩnh tâm tại Vatican.
Nhân dịp này, hãng tin Zenit đã có cuộc trao đổi với Cha Mark Rotsaert, SJ, Bề trên của Trung tâm Linh đạo Inhã kiêm giáo sư Đại học Gregoriana, Rôma, về ý nghĩa của Linh thao Inhã và về vị Giáo hoàng Dòng Tên đầu tiên.
* * *
Thưa cha, tĩnh tâm là gì? Các cuộc tĩnh tâm là do Thánh Inhaxiô nghĩ ra hay chúng đã có trước đó rồi?
Cách tĩnh tâm mà chúng ta gọi là các cuộc thao luyện thiêng liêng (ở Việt Nam quen gọi là Linh thao - ND) do Thánh Inhaxiô khai sinh còn các cuộc tĩnh tâm đã có trước đó nhưng chúng không có cấu trúc giống như Linh thao. Thánh Inhaxiô viết sách Linh thao khởi từ 2 kinh nghiệm nền tảng: thứ nhất là kinh nghiệm cá vị về Thiên Chúa sau cuộc hoán cải của ngài ở Loyola khi ngài đọc sách cuộc đời Chúa Giêsu và hạnh các Thánh...; và thứ hai là kinh nghiệm giúp đỡ các linh hồn khi ngài ở Manresa khoảng 11 tháng. Lúc đó thánh Inhaxiô vẫn là một giáo dân và không còn là một chàng hiệp sĩ phục vụ vua Tây Ban Nha nữa nhưng là một người khách hành hương tìm kiếm Đức Giêsu. Vì thế, ngài đã đến Barcelona để từ đây đi hành hương Thánh địa. Ngài viết sách Linh thao là để cho những người hướng dẫn Linh thao chứ không phải cho những người làm Linh thao vì ai làm Linh thao cũng phải có người hướng dẫn. Linh thao được viết ra không phải để cá nhân tự áp dụng.
Chính vì thế mà cách tĩnh tâm này được gọi là các cuộc thao luyện?
Linh thao là một cách tĩnh tâm khá mới mẻ khi xuất hiện vào thế kỷ 16. Tôi đã tìm hiểu và không thấy có bất cứ cách tĩnh tâm nào tương tự trước đó. Linh thao được làm trong vòng 1 tháng, gồm 4 giờ cầu nguyện mỗi ngày, đôi khi thêm 1 giờ nữa vào nửa đêm. Nét độc đáo nằm ở khoa sư phạm của Linh thao vì qua bốn tuần cầu nguyện, người làm Linh thao được giúp đỡ để quyết định về đời sống của mình theo cách tốt nhất.
Một trong những điểm mới mẻ của Linh thao là việc xét nguyện, tức là việc nhìn lại giờ cầu nguyện của mình. Sau 1 giờ cầu nguyện, thao viên phải nhìn lại điều gì đã xảy ra trong suốt giờ cầu nguyện vừa qua. Điều gì đã đánh động tâm hồn tôi? Điều đó có làm cho tôi cảm thấy hoan hỷ không? Cảm xúc nào đang khuấy động tâm hồn tôi? Những động lực nội tâm này là cách mà Thiên Chúa dùng để ngỏ lời với chúng ta và cũng là cách để chúng ta lắng nghe Ngài. Đó là lý do tại sao phải có người hướng dẫn để giúp thao viên làm Linh thao, giải thích cho họ những khoảng khắc an ủi và vui mừng tích cực, vốn sẽ gợi mở ra hướng đi sắp tới sau khi kết thúc Linh thao.
Việc xét nguyện có thể được thực hiện ở 2 mức độ: thứ nhất - biết được lý do tại sao giờ cầu nguyện không tốt; thứ hai, quan trọng nhất - biết được cách mà Lời Chúa tác động đến mình. Đó là lý do tại sao thánh Inhaxiô khuyên người hướng dẫn Linh thao không nên giải thích Tin mừng quá nhiều và để cho thao viên tự khám phá trong giờ cầu nguyện của mình, vì điều chính yếu không phải là hiểu biết nhưng là cảm nếm cách trọn vẹn.
Người ta thấy nơi Đức Phanxicô một mối tương quan cá vị với Chúa Giêsu đúng không, thưa cha?
Vâng, quả là thế! Và một điều khác nữa có thể thấy đó là điều mà thánh Inhaxiô nhắn nhủ rằng cần phải tâm sự với Chúa Giêsu như hai người bạn vào cuối giờ cầu nguyện.
Linh thao trải dài trong 4 tuần. Tuần thứ nhất là để bước vào tương quan với Thiên Chúa, cầu nguyện với Ngài, phản tỉnh về tội lỗi của mình và lòng thương xót của Thiên Chúa. Ai càng cảm nghiệm sâu xa tội lỗi của mình nhiều người đó càng cảm kích lòng thương xót của Thiên Chúa nhiều. Thao viên kết thúc tuần I với lời tự vấn: tôi đang làm gì cho Đức Kitô và sau đó kết thúc Linh thao với thao thức tôi phải làm gì cho Đức Kitô?
Tuần thứ hai là để chiêm niệm, nhìn ngắm các nhân vật trong Kinh Thánh, lắng nghe những điều họ nói với nhau và nhìn xem điều họ làm. Khi làm như thế, thao viên đi vào chính kinh nghiệm thiêng liêng của thánh Inhaxiô nghĩa là thao viên bước vào một mối tương quan cá vị với Chúa Kitô không phải là Chúa Kitô của cách đây 2.000 năm nhưng của hôm nay. Đây là tuần dài nhất, được dành để chiêm ngắm đời sống công khai của Chúa Giêsu. Tuần ba là về cuộc Thương khó và tuần bốn là về Phục sinh.
Các tu sĩ Dòng Tên làm Linh thao mấy lần trong đời?
Trong năm thứ nhất nhà tập, và lần thứ hai trong năm tập thứ ba sau khi đã kết thúc việc học triết học và thần học... Thánh Inhaxiô gọi năm tập thứ ba này là “trường huấn luyện con tim”.
Các cuộc Linh thao đều được tổ chức bên ngoài nơi làm việc của mình, như cuộc tĩnh tâm ở Ariccia phải không, thưa cha?
Không phải lúc nào cũng vậy, nhưng khuyến khích làm thế bởi vì khi người ta tĩnh tâm trong chính nơi làm việc của mình người ta dễ bị cuốn vào những công việc mình đang làm. Nhưng cũng có một phương pháp khác vốn cho phép một người làm Linh thao suốt cả năm, theo đó mỗi ngày người đó cầu nguyện tại nhà và phản tỉnh bằng việc xét nguyện và bằng hướng dẫn được đưa ra mỗi tuần một lần. Thánh Inhaxiô đã cho phép điều này. Đã có lúc cách thức này đã biến mất và đã được cha bề trên tỉnh Dòng Bỉ của tôi khôi phục lại vào đầu thập niên 60 và đã được cha Cusson cũng như trường Đại học này nghiên cứu sâu xa hơn khá thành công. Tuy nhiên, khi ai đó nhất nhất làm theo tất cả những gì ghi trong sách Linh thao thì người đó đã không tuân theo hướng dẫn của thánh Inhaxiô vì đối với ngài Linh thao phải luôn được thích nghi tùy theo từng cá nhân.
Cũng có người chỉ trích Linh thao của thánh Inhaxiô như một kiểu “tẩy não”.
Tôi thấy buồn cười về điều này. Tôi đã viết một cuốn sách nhỏ bằng tiếng Pháp về Linh thao và trong phần dẫn nhập tôi đã nhấn mạnh đến sự đối nghịch rõ ràng giữa vấn đề thể dục thể chất và thao luyện tâm linh và cũng về cái gọi là “một nỗ lực tẩy não.” Ở đây có 2 nhân tố: đối với một nhà thuyết giảng và với một người bình thường làm linh thao thì sẽ khác nhau. Tuy nhiên không thể nghi ngờ rằng thánh Inhaxiô đã tìm thấy cách mà theo đó đức tin của một người có thể đóng vai trò khá quyết định để người đó có thể chọn lựa theo tự do của mình.
Đức Phanxicô thường nói về vấn đề lương tâm như là cách mà một người lắng nghe tiếng Chúa. Điều này có nghĩa là gì đối với một tu sĩ Dòng Tên?
Giáo hội luôn nói rằng lương tâm là một tiêu chuẩn tối hậu trong việc đưa ra quyết định. Trong nhiều vấn đề khác cũng thế, vì dụ như trong hôn nhân chẳng hạn, chúng ta phải tìm hiểu Giáo hội dạy như thế nào mặc dù quyết định cuối cùng phải xét đến lương tâm. Điều này khiến ngôn từ của Đức Giáo hoàng mang chiều kích mục vụ nhiều hơn. Nó không có nghĩa là Ủy ban Giáo lý Đức tin của Tòa Thánh không cần phải đưa ra những chỉ dạy cần thiết, nhưng Đức Giáo hoàng chỉ nêu lên sự thật hiển nhiên này, được xác định rất thần học, điều vốn dĩ mỗi cá nhân phải đối diện.
Giáo lý và Luật Tự nhiên không hề mâu thuẫn. Liệu một lương tâm ngay thẳng có đưa đến việc hiểu giáo lý không?
Quả thực, trong lịch sử Dòng Tên, các tu sĩ của Dòng đã hơn một lần có một cái nhìn mở về thần học liên quan đến Pascal và những trường phái cứng rắn. Thánh Inhaxiô cũng đưa ra tiêu chuẩn về điều này và Dòng Tên phải biết cách làm thế nào để áp dụng chúng cho từng cá nhân, từng nơi, từng thời điểm thích hợp. Ngài cũng đưa ra những quy định đối với ứng viên muốn gia nhập Dòng nhưng cũng để ngỏ cho những khả thể ngoại lệ nếu có lý do thật sự quan trọng hơn.
Khi Đức Giáo hoàng ngỏ lời với mọi người, người ta có ấn tượng rằng ngài đang nhìn vào khía cạnh tốt lành nơi lương tâm của họ ngay cả những người sẽ nói rằng chẳng có gì cả…
Đúng thế, ở một mức độ thiêng liêng.
Nói về chuyện lương tâm, các tu sĩ Dòng Tên vốn có một lời khấn là vâng phục Đức Giáo hoàng, sẽ không thể làm như thế. Phải chăng vấn đề tự do lương tâm đã thấm nhập trong người Đức Giáo hoàng?
Trong Dòng Tên, chúng tôi khấn 3 lời khấn cộng thêm lời khấn thứ tư là vâng phục Đức Giáo hoàng, cũng như một số lời hứa về nghèo khó và tham vọng chức tước. Vì thánh Inhaxiô đã nhìn thấy rằng đây là 2 cám dỗ thường thấy ở Rôma và rất nguy hiểm cho Giáo hội. Chúng tôi cam kết không thay đổi luật về nghèo khó như thánh Inhaxiô muốn, trừ khi làm cho chúng thêm ngặt hơn. Rõ ràng là việc thay đổi chưa từng xảy ra. Về chuyện tham vọng, chúng tôi từ chối việc làm giám mục và các chức vụ khác. Dĩ nhiên trong lịch sử, Dòng có một số giám mục vì trong một số sứ vụ do một tu sĩ Dòng Tên khởi xướng, không thể tìm thấy ai khác đảm đương chức vụ này. Và rõ ràng thánh Inhaxiô chưa bao giờ nghĩ đến việc một tu sĩ Dòng Tên làm giáo hoàng khi họ không thể làm giám mục…
Nhưng ĐHY Bergoglio đã chấp nhận làm Giáo hoàng. Ngài đã xin được miễn trừ chăng?
Ngài đã được miễn trù khi được phong làm giám mục rồi, phần sau này chỉ là hệ quả mà thôi.
Đôi khi trong đời tu có một thái độ “tốt” nào đó vốn khiến cho tu sĩ gặp khó khăn để trả lời “không”. Đức Giáo hoàng Phanxicô thì không như thế. Trong quyết định cư ngụ tại Nhà khách Thánh Martha có liên hệ gì với “agere contra” (làm điều ngược lại ước muốn - ND) không?
Rất quan trọng để có thể nói không. Trong khi nguyên tắc “làm ngược lại” là một cụm từ cần được hiểu trong bối cảnh của nó. Trong Linh thao, đây là cách để bước theo Chúa Giêsu và rõ ràng nếu một người có quyền chọn lựa, người đó sẽ chọn giàu hơn nghèo. Nhưng sau khi cầu nguyện và trò chuyện với Chúa Giêsu, người đó ao ước làm ngược lại, thế nhưng nếu là điều cá nhân đã xin thì không nói đến chuyện chủ tâm nữa.
Đức Giáo hoàng và Giáo triều đang tĩnh tâm theo phương pháp Linh thao do một linh mục hướng dẫn?
Hoàn toàn thì không, nhưng có lẽ có chút gì đó mang dấu ấn của phương pháp Inhaxiô.
Chỉnh Trần, S.J., chuyển ngữ
(Nguồn: Zenit)
