Năm nay, tại Ukraina, lễ Giáng sinh được mừng vào hai ngày: 25 tháng Mười Hai và 7 tháng Giêng. Tại một đất nước chịu nhiều thương tích vì cuộc chiến tranh với Nga, đồng thời đang nỗ lực xích lại gần Tây Âu, lịch tôn giáo đang trở thành nơi bộc lộ bản sắc dân tộc.
Tại Ukraina đang diễn ra một bước ngoặt ngoạn mục mang tính chính trị mà nhìn từ phương Tây thì như một giai thoại khó tin. Trong lúc người dân Ukraina mừng lễ Giáng sinh vào ngày 7 tháng Giêng theo lịch Giulianô (1) được Chính thống giáo sử dụng, lại xuất hiện ý kiến chuyển sang ngày 25 tháng Mười Hai để thống nhất với Công giáo (theo lịch Grêgôrianô).
Giữa Moskva và EU
Ngày 25 tháng Mười Hai vừa qua, việc các linh mục thuộc Giáo hội Chính thống giáo cử hành Thánh lễ Giáng sinh tại Kiev đã khiến một số vị trong hàng giáo phẩm rất thất vọng. Tại một đất nước đã chịu nhiều thương tích do việc sáp nhập vùng Crimê vào Nga và cuộc chiến chống lực lượng li khai thân Nga ở phía Đông, thì cuộc bất hòa về lịch đã chạm đến phần cốt tủy của bản sắc dân tộc Ukraina, vốn trong lịch sử đã từng bị giằng xé giữa ảnh hưởng của Moskva và mong muốn xích lại gần Tây Âu.
Tại Ukraina, cái nôi của Chính thống giáo Nga, có một đường ranh chia cắt Giáo hội Chính thống thành hai nhánh rõ rệt: nhánh Nga phụ thuộc vào Toà thượng phụ Moskva, còn nhánh Ukraina phát sinh sau ngày Liên Xô sụp đổ. Trong khi đó, cuộc xung đột hiện thời với nước Nga đang đẩy nhiều người Chính thống giáo, kể cả những người thuộc nhánh Nga, ngày càng tách khỏi Moskva.
Kiến nghị đăng trên trang điện tử Phủ tổng thống Ukraina
Những nhà hoạt động đã cho lưu hành hai kiến nghị được đăng trên trang điện tử chính thức của phủ tổng thống Ukraina: “Chúng tôi, những Kitô hữu thuộc các Giáo hội khác nhau, dù không bỏ truyền thống của mình nhưng muốn được mừng lễ Giáng sinh cùng toàn thể thế giới Kitô giáo, nên đề nghị rằng ngày 25 tháng Mười Hai là ngày lễ mừng Chúa Giáng sinh”. Nếu sáng kiến này giành được đủ sự ủng hộ, Tổng thống Petro Poroshenko sẽ phải xem xét vấn đề, đưa ra biểu quyết tại Quốc hội Ukraina.
Ông Oleksander Turchynov, Thư ký Hội đồng an ninh Ukraina, đã không bỏ lỡ dịp đổ dầu vào lửa bằng cách bày tỏ sự ủng hộ việc người dân Ukraina trong thời gian chuyển tiếp có thể mừng lễ Giáng sinh vào ngày 25 tháng Mười Hai và ngày 7 tháng Giêng. Đáp lại, Tổng giám mục Zarapojie và Melitopol, thuộc phía đông Ukraina, nói: “Nếu dời ngày mừng lễ, chúng ta sẽ đánh mất truyền thống và không thể tìm được một truyền thống khác tương tự. Chính những người muốn thay đổi này đang gây chia rẽ xã hội”. Quả thật những người ủng hộ truyền thống Chính thống giáo nhìn thấy trong việc đổi lịch này cả một toan tính nhằm Công giáo hóa xã hội Ukraina ẩn dưới lớp vỏ xích lại gần phương Tây.
Còn lễ Phục sinh thì sao?
Cuộc tranh luận tại Ukraina đang che đậy điều cốt yếu. Nếu lễ Giáng sinh đang là chủ điểm của cuộc tranh luận chính trị hôm nay, thì cuối cùng, vấn đề tôn giáo gây thách thức thật sự lại là… lễ Phục sinh. Antoine Arjakovsky, nhà sử học Pháp, chuyên gia về Chính thống giáo và đại kết tại Viện nghiên cứu lịch sử Collège des Bernardins, nhận định: “Không phải bao giờ người Chính thống giáo cũng nắm được chiếc sào mà Đức giáo hoàng Phanxicô đưa ra để tiến tới việc cùng mừng lễ vào một ngày chung trong cộng đồng Kitô hữu”. Mặt khác, đây chính là một trong những vấn đề chính mà Công đồng toàn Chính thống giáo –được ấn định vào lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống–, sẽ phải giải quyết sau hơn nửa thế kỉ chuẩn bị.
Samuel Lieven (La-Croix)
–––––––––––––––––––––
(1) Nhiều người Chính thống giáo và Công giáo Hy Lạp vẫn theo lịch Giulianô (do Jules César đề xướng), chênh lệch 13 ngày so với lịch Grêgôrianô của phương Tây (do Đức giáo hoàng Grêgôriô XIII thiết lập vào thế kỉ 16).
Thành Thi chuyển ngữ
(Nguồn: WHĐ)
